اميد معماريان
o.memarian@roozonline.com

پروفسورهانس-هنريک هولم، استاد سياست جهاني درمدرسه روزنامه نگاري دانمارک واستادميهمان دانشگاه برکلي کاليفرنيا، درگفت وگو با روز گفت "کاريکاتور مايکل راميرز که روز چهارم سپتامبردر «کلمبوس ديسپچ» به چاپ رسيد، آشکارا به استريوتايپ کردن کشورايران مي پردازد وموجب صدمه زدن به ايرانيان شده است."

کاريکاتورياد شده که با مخالفت گسترده ايرانيان خارج کشور مواجه شد، ايران رابه شکل دريچه فاضلابي درمنطقه نشان ميدهد که ازدريچه آن سوسک ها به سوي کشورهاي افغانستان، عراق، لبنان وفلسطين روانه مي شوند.

طراح اين کاريکاتورکه مايکل راميرز نام دارد، به دليل کشيدن طرح هايي در حمايت ازسياست هاي جنگ طلبانه بوش شهرت دارد. اما درحالي که برخي معتقدند اين کاريکاتورسياست هاي ايران را به نقد کشيده، بسياري ازايرانيان آن را توهين به ملت ايران دانسته اند.

پرفسورهولم در همين ارتباط با اشاره به مسئوليت هاي روزنامه نگاري حرفه اي، مي گويد: "برخي معتقدند آزادي هاي روزنامه نگار فقط توسط قانون محدود مي شود.اما گروهي معتقدند اين عرف جامعه است که مي تواند روزنامه نگار وفعاليت هاي اورا محدود کند.دادگاه اروپا هم معتقد است آزادي بيان تا آنجا که موجب توسعه در بيان موضوعات انساني مي شود، بايد پيش رود."

او با توضيح ويژگي هاي کاريکاتور مايکل راميرز، برنده جايزه پوليتزر وکسي که به دليل کاريکاتورجنجالي ديگري به صورت تلويحي از روزنامه لس آنجلس تايمز اخراج شد، مي گويد: "اولين نکته آشکار اين است که اين کاريکاتور با گفتن اينکه ايران شبيه فاضلاب است وازدرون اين فاضلاب سوسک يا هرچيز ديگري بيرون مي آيد، به استريوتايپ کردن يک کشور مي پردازد. از سوي ديگر مسئله است که هيچ قانوني عليه استريو تايپ کردن وجود ندارد. اين موضوعي است که دردنياي کاريکاتور هر روز اتفاق مي افتد."

به گفته اين استاد روزنامه نگاري دانمارکي، سوال اصلي اين است که اين کارتون چه چيزي را نشان مي دهد: "اگر اين کاريکاتور مي خواهد يک مساله سياسي را درخصوص سياست هاي ايران نشان بدهد، يک موضوع است وبايد در چارچوب اهداف روزنامه نگاري ديده شود؛ اما اگر به عنوان سمبل نگاه سياسي آمريکايي ها به آن چيزي باشد که مي گويند ايران درحال انجام دادن است وآن همان ادعاي فرستادن ماموران خود به عراق، آنگاه بايد گفت کاملا درچارچوب آزادي است و مثل همان کاريکاتورهايي است که درآن بوش را دراشکال مختلف تصوير مي کنند ويا چيزهاي ديگري ازاين قبيل."

به نظر وي کاريکاتوري که موجب ناراحتي بسياري از مردم ايران شده از اين ويژگي برخوردارنيست يا حداقل مخاطب را به اشتباه مي اندازد: "اگر در اين کاريکاتوربيانيه اي درباره کشور ويا مردم آن ديده مي شود، آنگاه نفرت زا و نفرت آفرين خواهد بود. مشکل با اين کاريکاتور اين است که مي توان به هر دوشکل به آن نگاه کرد. من اين کاريکاتوريست را نمي شناسم اما ترديد دارم که به سمت مردم ايران نشانه گيري شده باشد. هر چند خيلي ازايراني ها آن را به اين شکل نگاه مي کنند و اين خود شاهد اين مدعاست که تفسيرغالب از اين کاريکاتور کدام است. بنابراين بستگي به اين دارد که عينک خود رابه کدام سو تنظيم کنيم."

هولم با اشاره به ناکامي طراح درانتقال پيام آشکارمي افزايد: "بايد توجه داشته باشيم که کاريکاتورهاي سياسي بايد به نقد حکومت ها بپردازند. فرقي نمي کند دولت ايران يا دولت آمريکا ويا دولت دانمارک. اما آسيب زدن چيزي به مردم يک بحث ديگر است. شخصا وقتي به کاريکاتور نگاه مي کنم مشکلم اين است که نام يک کشور روي درب فاضلاب است، در حاليکه اگر روي آن مثلا نام رييس جمهوري را مي گذاشت به نظرم طرح مي توانست بسيار روشن وواضح باشد. هر چند از سوي ديگر هم نمي گويد ايراني ها ويا مردم ايران. بنابراين به راحتي مي توان درگرفتن پيام اين کاريکاتور دچار اشتباه شد. به همين جهت به نظر من کاريکاتوريست در بيان مفهومي که درنظر داشته شکست خورده است."

وي درانتها با اشاره به ويژگي هاي يک کاريکاتور خوب مي گويد: "يک کاريکاتورخوب سياسي بايد بتواند يک نظر سياسي رابيان کند بدون استريوتايپ کردن موضوع، يک نظر سياسي را بيان کند بپردازد. اما وقتي درانتقال چنين موضوعي کاريکاتوريست شکست مي خورد، به اين معني است که درارسال پيام خود به مخاطب موفق نبوده است".